Wanneer ondernemings met volle of gedeeltelike swart eienaarskap vir ontwikkelingsbefondsing aansoek doen, moet hulle bedag wees op sekere omsigtigheidsoorwegings, veral wat betref die komplekse kwessie van gesamentlike aandeelhouding in druiwevoorsiening. Vinpro-bestuurder ondernemingsontwikkeling, Phil Bowes, gee ‘n paar praktiese wenke.
“Dit was oor die afgelope paar jaar moeilik om konsensus te bereik oor aandeelhoudingreëlings van entiteite in gesamentlike besit. Wanneer dit kom by iets so ernstig soos fondsinsameling, sal dit tot besighede se beste voordeel wees om deurlopend aan die bepalings van die Wysigingswet op Breëbasis Swart Ekonomiese Bemagtiging 46 van 2013 (B-BSEB Wet, 2013) te voldoen en om die gestandaardiseerde toets wat met hierdie wet geassosieer word, te slaag soos deur die departement van handel, nywerheid en mededinging (DTIC) daargestel is,” sê Phil.
So moeilik as wat sommige van hierdie voorskrifte is om in die landboukonteks te implementeer, blyk die voldoening daaraan die beste manier te wees om vir skaars befondsing mee te ding. ’n Hoogs emosionele kwessie moet teen een stel reëls opgeweeg word.
“Hoewel ons nooit afbreuk wil doen aan die goeie gees van SEB nie, sal ek hierdie entiteite aanraai om oor drie spesifieke fokusareas na te dink, wat deurslaggewende faktore kan wees wanneer hul befondsingsaansoeke beoordeel word,” sê Phil.
Doen besigheid teen ʼn armlengte
Eerstens vereis goeie bestuur ‘n balans van magte en kommersiële belange, wat in die onderneming se besluitnemingspatrone weerspieël moet word. Dit word as botsende belange beskou as direkteure of trustees by beide die koper en die bemagtigde druiweverskaffer stemreg het. Dit is raadsaam vir familietrusts en/of kommersiële kopers om toesig oor gesamentlike inisiatiewe te verseker deur verteenwoordigers tot hierdie besluitnemingstrukture aan te wys. Die SEB-kommissaris se handleiding oor die gebruik van trusts in SEB-eienaarskapinisiatiewe is ‘n goeie hulpbron oor aangeleenthede soos direksie- of trusteesamestelling, wat ook die persentasie onafhanklike vertrouenspersone bepaal wat by ‘n trust ingesluit moet word.
Moenie die druiweverskaffer aan ‘n enkele koper bind nie. Om verskaffers die opsie te bied om aan alternatiewe kopers te verskaf, kan ʼn demper plaas op die huidige koper se bereidwilligheid om in sy verskaffer te belê. Sommige gesamentlike inisiatiewe het egter hul opsie uitgeoefen om druiwe aan alternatiewe markte te verskaf terwyl kelderspasie beperk is, vanweë Covid-19.
Phil Bowes, Vinpro se bestuurder ondernemingsontwikkeling.
Bestuur die kwessie van beswaarde skuld. Die B-BSEB Wet 2013 maak voorsiening vir spesifieke mylpale waarteen ‘n lening (wat tot swart aandeelhouding gelei het) terugbetaal moet word. Indien die bepalings in verskafferfinansieringskemas te toegeeflik is, kan tot nadeel van swart eienaarskapstatus wees as daar nie vordering getoon word met die terugbetaling van hierdie lenings nie, of as lenings onbepaald gelaat word om te talm.
Gepaste vloei van inligting
Die algemene reël is om te verseker dat alle belanghebbendes deeglik vertroud is met alle aspekte van die onderneming wat hulle in staat sal stel om beheer uit te oefen oor, en besluitnemingsmag te hê wat gepaard gaan met eienaarskap van ‘n onderneming. Onderskei tussen gepaste vertroulikheid en die billike vloei van inligting.
Vermoë om onafhanklik te funksioneer
Volgens die B-BSEB Wet, 2013 verwys hierdie daarna dat die onderneming ʼn bewese rekord opbou of bewyse kan lewer dat hy die volle kapasiteit het om as ʼn breë-gebaseerde eienaarskapskema te funksioneer. Goedgesindheid en risikoversagting lei dikwels daartoe dat die gevestigde sakevennoot die administrasie van die besigheid ondersteun, wat ook kostes spaar en bestaande hulpbronne en kundigheid benut. Die Wet het egter ten doel om die onafhanklikheid van buitepartye te bevorder.
Druiweverskaffers word aangeraai om alle operasionele en administratiewe aktiwiteite so spoedig moontlik onafhanklik te bestuur.
Die B-BSEB-kode van Goeie Praktyk se Bylae 100(B) voorsien gekonsolideerde riglyne vir al hierdie kwessies wanneer dit kom by gesamentlike aandeelhouding in druiwevoorsiening. Vinpro se ondernemingsontwikkelingsafdeling kan help met ’n interpretasie van die B-BSEB-kode vir Goeie Praktyk en Bylae binne die konteks van die wynbedryf, asook ander SEB-verwante advies.
Phil Bowes is ’n gesertifiseerde SEB-adviseur (SEB MDP, Wits) en het 13 jaar ondervinding in die beoordeling van ontwikkelingsprojekte in wingerdproduksie. Kontak hom by tel 021 276 0429 of e-pos phil@vinpro.co.za.
