Phil Bowes, bestuurder van Vinpro se Transformasie- en Ontwikkelingstoonbank, wat gratis SEB-advies aan wynbesighede bied, en voornemende en gevestigde besighede help om die regte SEB-vennoot te vind.

Om ʼn besigheidsooreenkoms met die regte vennoot te sluit, is soos om in die huwelik met die regte lewensmaat te tree. Daarom is dit belangrik vir besighede om hul huiswerk deeglik te doen voordat ʼn ooreenkoms gesluit word. Des te meer wanneer hierdie ooreenkoms met ʼn swart bemagtigingsvennoot is en dit aan sekere wetsvereistes moet voldoen.

“Hoewel die bevordering van transformasie ʼn eerbare en noodsaaklike doelstelling vir ons land is, is die geldigheid van SEB-vennootskappe die belangrikste faktor waarna Zodwa Ntuli, SEB-kommissaris kyk,” sê Phil Bowes, bestuurder van Vinpro se transformasie- en ontwikkelingstoonbank. “Daar word veral noukeurig gelet op enige tekens van besighede wat SEB as ʼn front gebruik.”

Phil stel voor dat besighede die wetlike vereistes rondom SEB oorweeg en hul eie besigheidstruktuur met die gemeenskaplike belange van beide partye in die nuwe vennootskap versoen.

“Dit is egter nie altyd so maklik in die landbousektor nie. Besigheidstrukture het oor tyd meer kompleks geraak, en dit raak toenemend uitdagend vir hierdie besighede om betekenisvolle verandering te weeg te bring in ʼn voertuig wat nie bedoel is om die tipe waarde te ontsluit wat swart beleggers verlang nie.”

Byvoorbeeld, by ʼn tradisionele koöperatiewe/produsentekelder is die lede die begunstigdes, en uitbetalings gebaseer op die volume druiwe gelewer. Enige winsdeling gaan na die lede, en nie na die kelder self nie; tog word kelders genoop om aan B-BSEB te voldoen.

RIGLYNE VIR DIE REGTE KEUSE

Phil stel die volgende voor:

• Soek ʼn vennoot wat ekonomiese of vaardigheidsbydraes kan maak, en nie noodwendig fisies naby aan die projek is nie. Doen jou huiswerk deeglik oor die persoon of besigheid.
• Maak seker diegene wat aan boord kom kan die ekonomiese realiteite en toekomstige waarde, asook die risiko’s voorsien en bestuur.
• Hanteer die beplanning, omsigtigheidsondersoek en befondsing asof dit ʼn projek opsigself is, met persone wat teen ʼn vaste spertyd verantwoordelik en toerekenbaar is aan aandeelhouers.
• Weet wie om vir bystand in die SEB-proses te betaal en watter instansies se bystand gratis is. Vinpro se transformasie- en ontwikkelingstoonbank bied gratis raad aan voornemende en bestaande besighede rondom SEB.
• Verstaan die vlak van B-BSEB bydraes en hoekom dit vir jou geld. Besighede met ʼn B-BSEB-vlak 1 en 2 (95 puntetelling en hoër, of met ʼn 51% swart aandeelhouding) kry makliker ondersteuning en help hul kliënte om self hoër tellings te behaal, maar ʼn 10% swart aandeelhouding is alreeds ʼn stap in die regte rigting.
• Moenie die visie en missie van jou besigheid prys gee ten bate van die befondser nie, veral nie as dit nie in die lang termyn sin maak nie. Oorweeg spesifiek volhoubare voorsiening, netto belastingseffek op die voorgestelde besigheidsformaat, inklusiewe besluitneming, diversifisering, die mees effektiewe gebruik van bates soos grond, water of arbeid, vennote en diensverskaffers, asook die koste van finansiering.
• Maak seker alle sosio-ekonomiese inisiatiewe wat jy onderneem in jou SEB-telkaart word opgeteken.

“Waak daarteen om die besigheidstruktuur of -missie volgens rapporteringsvereistes van ʼn finansierder te verander, of om die boerderyvertakkings of finale produk te verander om aan die finansierder se strategiese vereistes te voldoen,” sê Phil. “Loop ook lig vir voldoening aan die minimum lenings- of toelaagdrempel te voldoen sonder om aan die breër gevolge te dink, vir ʼn onredelike terugbetalingsperiode, of vir enige tekens dat die besigheid as ʼn front beskou kan word.”

Phil waak verder teen die huur van grond van die staat; in híérdie geval is dit moeiliker om bedryfskapitaal van banke te kry.

YES AS ʼn SEB-GELEENTHEID

Terwyl besighede nog die regte vennoot of besigheidsmodel ondersoek, kan hulle in die interim hul verkrygingstatus (procurement status) met tot twee vlakke laat styg deur deelname aan ʼn nuwe inisiatief, Youth Employment Services (YES). YES, ʼn niewinsorganisasie wat werkskepping bevorder, word deur die Departement van Handel en Nywerheid ondersteun.

Besighede wat aan YES deelneem ondergaan ʼn SEB-verifikasie, waarna aangedui word hoeveel individue die besigheid tussen die ouderdomme van 18 en 35 jaar self moet aanstel of laat plaas by voorkeurverskaffers om ʼn volgende SEB-voorkeurverkrygingsvlak te behaal. Die mate van sukses sal die uiteindelike telling bepaal. Besoek www.yes4youth.co.za vir meer inligting oor YES.

Vir raad oor SEB-implementering, om potensiële vennote in aanraking met mekaar te bring of algemene riglyne, kontak:
Phil Bowes
Tel: 021 276 0429
E-pos: phil@vinpro.co.za